اخیرا، به نظر می‌رسد که بیشتر بانک‌های مرکزی بزرگ، به ایده ارز دیجیتال ملی فکر می‌کنند. فرانسه اکنون در حال انجام آزمایش‌های اولیه ارز دیجیتال ملی خود است؛ ارزی که می‌تواند راه را برای یوروی دیجیتال نیز هموار کند. اما این آزمایش‌ها چه مواردی را شامل می‌شود و چه تاثیری بر روی اکوسیستم ارزهای دیجیتال خواهد داشت؟ مقاله کوین تلگراف را در این مورد می‌خوانید.

ارز دیجیتال ملی فرانسه

بر اساس سندی که در تاریخ ۳۰ مارس (۱۱ فروردین) منتشر شد، بانک مرکزی فرانسه به دنبال یک ارز دیجیتال ملی است تا بتواند مبادلات بین بانکی را تسهیل کند. برای ایجاد این ارز، بانک مرکزی فرانسه در نظر دارد از بهترین نیروهای اروپا بهره ببرد. این بانک با دعوت از متقاضیان مختلف حقیقی و حقوقی، تصمیم دارد مزایای ایجاد یک ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) را به طور عملی بررسی کند.

تا تاریخ ۱۰ جولای (۱۹ تیر ماه)، بانک مرکزی ده درخواست را بر مبنای تصمیم‌گیری در مورد ابتکارات کاربردی، انتخاب خواهد کرد. در کمال تعجب، بانک مرکزی فرانسه پیاده‌سازی CBDC خود را صرفا به بلاک چین محدود نکرده و درها را برای به‌کارگیری سایر راهکارهای فناورانه باز گذاشته است!

اهداف بانک مرکزی فرانسه از این آزمایش‎‌ها به سه بخش تقسیم می‌شود: نخست برای نشان دادن اینکه چگونه یک CBDC می‌تواند مبادلات بین بانکی را به انجام برساند. دوم برای اینکه سایر مزایای ارز دیجیتال را شناسایی کند و سوم برای اینکه تاثیر این نوع ارز را بر روی ثبات مالی درک کند.

بانک مرکزی فرانسه بر روی این موضوع که بررسی‌ها کاملا تجربی هستند و به صورت طولانی‌مدت ادامه نخواهند داشت، تاکید کرد. همچنین از این پلتفرم نمی‌توان برای مقاصد تجاری استفاده کرد، بلکه تنها در انتقال‌های درون بانکی استفاده خواهد شد و هدف گسترده‌تر آن، جایگزین شدن با سیستم‌های قدیمی است. علاوه بر این، آزمایش‌های مذکور، برای بررسی عمیق‌تر یوروی دیجیتال مورد استفاده قرار خواهند گرفت. بنابراین، آیا یک CBDC می‌تواند سیستم‌های سنتی و ناپایدار منطقه اروپا را اصلاح کند؟ پیامدهای گسترده‌تر آن بر روی صنعت ارز دیجیتال چه خواهد بود؟

مزایا و معایب ارز دیجیتال بانک مرکزی

یکی از جنبه‌های بنیادین ریسک در ارزهای دیجیتال، کاربردپذیری آن‌ها است. انواع مختلفی از CBDC‌ها وجود دارد که هر کدام از آن‌ها نیز کاربرد خاص خود را دارند؛ برخی در معاملات خرد و برخی دیگر در معاملات کلان مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی که برای معاملات خرد استفاده می‌شوند، در واقع همان پول‌های فیات دیجیتالی هستند که از سوی بانک‌های مرکزی صادر می‌شوند. اما یک ارز دیجیتال بانک مرکزی که برای پرداخت‌های کلان مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند عملکردی دقیقا مانند ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی داشته باشد که باعث تسهیل مبادلات بین بانکی خواهد شد. ارز دیجیتالی که بانک مرکزی فرانسه به دنبال آن است، از همین نوع است. اما نوع سوم، یعنی ارز دیجیتال بانک مرکزی ترکیبی یا هیبریدی، در واقع ترکیبی از خصوصیات دو نوع ارز گفته شده را ارائه داده و کاربرد آن را به سطح بانک‌های تجاری گسترش می‌دهد.

به نظر مارتین نلسون (Martin Nelson)، مدیر عامل اجرایی ام۱۰ (M10)، که یک ارائه‌دهنده خدمات پرداخت بین‌المللی بین بانک‌هاست، مزایای استفاده از CBDC تا حد زیادی به نوع آن وابسته است. نلسون با اشاره به مزایای CBDCهایی که برای پرداخت‌های کلان استفاده می‌شوند نسبت به سیستم‌های سنتی غالب، اظهار داشت:

یک CBDC کلان می‌تواند نسبت به مدل‌ فعلی مزایایی داشته باشد. این مزایا عبارتند از؛ قابلیت برنامه‌ریزی، فراهم کردن امکان انجام معاملات فرامرزی و یک گام به سوی نزدیک‌تر شدن به ایجاد یک CBDC ترکیبی. CBDC ترکیبی، در واقع عاملی برای گسترش ارز دیجیتال در میان عموم مردم به کمک واسطه‌ای مانند بانک یا یک ارائه‌دهنده خدمات پول اینترنتی است.

در حالی که فرانسه قصد دارد بر روی آزمایش CBDC کلان تمرکز کند، ایده یوروی دیجیتال نیز در آینده اجتناب‌ناپذیر است. هوگو رنودین (Hugo Renaudin)، مدیر عامل و هم‌بنیان‌گذار صرافی ارز دیجیتال ال‌جی‌او (LGO) می‌گوید:

برای بانک مرکزی بسیار مهم است که بداند پول صادر شده کجاست و چه کسی آن را در اختیار دارد. به همین دلیل ارزهای دیجیتال ترکیبی بانک مرکزی، یک گام منطقی و رو به جلو برای سیستم‌های مالی به حساب می‌آیند. در حال حاضر، پاسخگویی به این دو سوال امکان‌پذیر نیست.

رنودین سپس به نسخه اولیه از لایحه محرک مالی مقابله با ویروس کرونا که در دولت ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفته است، اشاره می‌کند. در این لایحه، درخواستی برای ایجاد دلار دیجیتال نیز وجود داشت. رنودین با اشاره به این موضوع که ارزهای فیات مقیاس‌پذیر نیستند، می‌گوید:

ارسال چک برای مردم که بخشی از برنامه محرک اقتصادی برای مقابله با بیماری کووید-‍۱۹ است، تبدیل به یک کابوس لجستیکی برای دولت ایالات متحده آمریکا شده است. اما با پول برنامه‌نویسی شده‌ای مانند CBDC، ارسال پول به تعداد زیادی از مردم و دریافت مجدد آن‌ها، به مراتب آسان‌تر است.

با این حال، رنودین هشدار داد که گذار به فیات دیجیتالی، بدون مشکل نخواهد بود. در صورتی که یک CBDC تحت مقررات مناسب مورد استفاده قرار نگیرد، می‌تواند بر روی حریم خصوصی تاثیرگذار باشد و به دولت‌ها این امکان را بدهد تا هر زمانی که اراده کنند، در امور مالی شهروندان تجسس کنند. رنودین این راه‌حل را یک شمشیر دولبه می‌داند:

این ارزها کنترل بیشتری به صادر کنندگان آن می‌دهند تا بتوانند تراکنش‌ها، مانده‌حساب، حساب‌های بدهی و اعتباری را رصد کنند.

آیا بلاک چین می‌تواند راهکاری برای این مشکل باشد؟

به گفته پاسکال گوتیه (Pascal Gauthier)، مدیرعامل شرکت تولیدکننده کیف پول سخت‌افزاری لجر، با توجه به این‌که بلاک چین توانایی ترمیم و نوسازی سیستم بانکی بیمار فعلی را دارد، کنار گذاشتن این فناوری می‌تواند حرکتی غیرمنطقی باشد. گوتیه همچنین در خصوص مسائل مربوط به حریم خصوصی ابراز نگرانی کرده و اشاره کرد که هر سیستم جدیدی باید حالت ناشناس خود را حفظ کند و بلاک چین می‌تواند راهکاری کارآمد برای تسهیل این موضوع باشد. پاسکال معتقد است:

اگر این ارز صرفا یک ارز دیجیتال ساده باقی بماند، مزایایی به همراه نخواهد داشت. اما اگر این ارز بر روی یک بلاک چین عمومی ارائه شود، دو مزیت اصلی وجود خواهد داشت؛ یکی برای شهروندان، که می‌توانند کلیدهای خصوصی خود را در اختیار داشته و در واقع بانک‌دار خود باشند. مزیت بعدی برای دولت‌ها خواهد بود، به طوری که با ایجاد یک بلاک چین عمومی می‌توانند با ردیابی پول متوجه شوند که آیا به درستی منتقل و استفاده شده است یا خیر. البته این کار نباید هویت افراد را فاش کند.

بانک مرکزی فرانسه، مخالف بلاک چین نیست، اما تلاش می‌کند در مواجهه با انواع فناوری‌ها، بی‌طرف بماند. با این حال، الکس بیتلین (Alex Baitlin) موسس تراستولوژی (Trustology)، که یک شرکت متخصص در حوزه کیف پول‌های امانی است، توضیح می‌دهد:

اگرچه تعداد زیادی فناوری جایگزین وجود دارد، اما بلاک چین همچنان بهترین انتخاب است. اگر بانک مرکزی فرانسه منحصرا بر روی تبادل پولی تمرکز داشته باشد، فناوری‌ جایگزینی نظیر هش‌گراف (Hashgraph) می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. اما هدف بانک مرکزی فرانسه این نبوده و قصد دارد بر روی مبادلات بین بانکی تمرکز کند که در این صورت به تغییرناپذیری سوابق تراکنش‌ها، شفافیت و آنی بودن معاملات، نیاز خواهد بود. بنابراین، در چنین شرایطی بلاک چین انتخاب مناسب‌تری است.

بلاک چین یا دفتر کل توزیع شده؟

علیرغم طرح‌های اولیه برای اجرای آزمایشی یک CBDC، بانک مرکزی سوئد (Sveriges Riksbank) هنوز هم تمایلی به استفاده از بلاک چین ندارد و معتقد است این فناوری آنقدر که باید کارآزموده نیست. البته این طرز فکر مربوط به گذشته‌ی نزدیک است؛ بانک مرکزی سوئد در قالب پروژه‌ای تحت عنوان ای-کرونا (e-krona)، در حال آزمایش یک CBDC است. به گفته این بانک، پروژه مذکور با بهره‌گیری از فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT)، که مشابه با فناوری بلاک چین است، عملیاتی شده است.

فرانسه نیز می‌تواند در آزمایش CBDC خود از دفتر کل توزیع شده استفاده کند. با این حال، اگرچه استفاده از این فناوری، می‌تواند گامی مثبت در جهت غیرمتمرکزسازی محسوب شود، اما بسیاری بر این باورند که دفتر کل توزیع شده در مقایسه با بلاک چین از اهمیت کمتری برخوردار است. به گفته دیوید والسن (David Walsen)، بنیان‌گذار هج‌ترید (Hedgetrade)، که یک پلتفرم ترید مستقر در اروپاست، بلاک چین و دفتر کل توزیع‌ شده دو موضوع کاملا متفاوتند. وی افزود:

برای استفاده از یک ارز دیجیتال بانک مرکزی نظیر ای-کرونا، مجوزها و ملزومات سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد.

یوروی دیجیتال و اتکای آن به بیت کوین

چند ماه است که برنامه‌هایی برای راه‌اندازی یوروی دیجیتال در حال اجراست. بانک مرکزی فرانسه اهداف مربوط به یک CBDC برای پرداخت‌های کلان را در نوامبر ۲۰۱۹ (آبان ۹۸) رسما تایید کرد. اکنون با ابتکار عمل صورت گرفته در سوئد و احتمالا به زودی در فرانسه، بالاخره چارچوب کلی در آستانه ایجاد شدن است. هر چند به گفته نلسون، پیش از تحقق یوروی دیجیتال به انجام آزمایش‌های به مراتب بیشتری نیاز خواهد بود، اما حتی آن موقع هم این ارز به دست عموم مردم نخواهد رسید. وی در ادامه می‌گوید:

آزمایش CBDC توسط بانک‌های مرکزی در سال جاری و سال آینده شتاب بیشتری خواهد گرفت. پیش از تصمیم‌گیری نهایی، نتایج این آزمایش‌ها با دقت تحلیل می‌شوند. احتمالا قبل از اینکه یک نسخه عمومی در اختیار مردم قرار بگیرد، یک CBDC برای پرداخت‌های کلان ایجاد خواهد شد.

به نظر گوتیه، این منطقی نیست که بانک مرکزی اتحادیه اروپا برای مدت طولانی دست روی دست بگذارد. وی معتقد است در پی اقدامات بخش خصوصی و ابتکاراتی نظیر ارز دیجیتال لیبرا که توسط فیسبوک توسعه یافته، سیستم مالی سنتی باید به سرعت واکنش مناسبی نشان دهد. وی تاکید می‌کند:

بانک‌های مرکزی و سیستم‌های‌ مالی سنتی به منظور حفظ مشتریان خود، باید با فناوری‌های جدید سازگار شوند. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در واقع واکنش بانک‌های مرکزی به لیبرا و به طور کلی‌تر، واکنشی در برابر تهدیدها از سوی ارزهای دیجیتال خصوصی است.

این سوال مطرح می‌شود که با ورود یوروی دیجیتال، ارزهای دیجیتال چه عملکردی خواهند داشت؟ به گفته رنودین، عرضه یوروی دیجیتال می‌تواند باعث به وجود آمدن زیرساخت قابل اطمینان‌تری برای ارزهای دیجیتال شود؛ ارزهایی که در حال حاضر به هیچ سیستم پرداخت دیگری متصل نیستند. وی ادامه داد:

کیف پول‌ها و معاملات درون شبکه‌ای هنوز ناکارآمدند و در حال حاضر تعداد بسیار کمی از کسب‌وکارهای غیرکریپتویی از زیرساخت فناوری اطلاعات (IT) لازم برای بهره‌گیری از این ارزها برخوردارند. اگر این فناوری‌ها به خوبی با یوروی دیجیتال سازگاری پیدا کنند، اوضاع تغییر خواهد کرد و طبیعتا باعث می‌شود افراد و کسب‌وکارها راحت‌تر به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال دسترسی پیدا کنند.

با این حال، نلسون معتقد است زمانی که یک CBDC ترکیبی یا ارز دیجیتال ملی برای پرداخت‌های خرد وارد صحنه شود، بیت کوین می‌تواند بخشی از جذابیت خود را از دست بدهد؛ این در حالی است که یک CBDC برای پرداخت‌های کلان، به احتمال زیاد هیچ تاثیری بر روی این ارز دیجیتال نخواهد داشت. وی اضافه می‌کند:

وجود یک CBDC ترکیبی می‌تواند به کاهش تقاضا برای بیت کوین منجر شود، اما حتی در این مورد نیز قطعیت وجود ندارد. بیت کوین در حال حاضر یک کلاس دارایی جایگزین است که بیشتر توسط سفته‌بازان استفاده می‌شود. یوروی دیجیتال با بیت کوین رقابت نخواهد کرد.

در طرف مقابل، به نظر والسن در حالی که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می‌توانند تهدیدی برای ارزهای دیجیتال دیگر باشند، اما خصوصیات ذاتی بیت کوین در زمینه حفظ حریم خصوصی و امنیت، قادر است هر فیات دیجیتالی را شکست دهد. وی افزود:

ارزهای دیجیتال به خوبی تثبیت شده‌اند و در بخش‌های نظیر حریم خصوصی، امنیت و آزادی مالی، ویژگی‌های بیشتری را ارائه می‌دهند.

به طور کلی، آزمایش‌های بانک مرکزی فرانسه برای ایجاد یک CBDC، گام مثبت نسبتا بزرگی برای بهبود سیستم مالی سنتی به حساب می‌آید. با این حال، اگر قرار است یک فیات دیجیتالی عرضه شود، بانک‌های مرکزی باید مسائلی نظیر حریم خصوصی را در اولویت‌های خود قرار دهند. در غیر این صورت افرادی که از این موضوع آگاهی داشته باشند، به سراغ ارزهای دیجیتال خواهند رفت.